Tekstbron: De Kernkwaliteiten van het Enneagram – Daniel Ofman en Rita van der Weck
Type 5: Waarnemer, Denker, Filosoof, Innovator, Specialist, Onderzoeker, Observeerder
Uilen hebben altijd een enorme aantrekkingskracht op mij gehad. Ik vind dat zulke ongelooflijk fascinerende vogels, die gratie, dat stoïcijnse. Het lijkt wel of iedere handeling van te voren doordacht is. Sinds een paar maanden ben ik bezig met het determineren van de zogenaamde uilenballen. Je krijgt op deze manier een exact beeld van wat zo’n uil allemaal gegeten heeft en waar hij overal geweest moet zijn.
Globale beschrijving van een vijf
Ik ben een kalm en analytisch persoon. Ik bescherm mijn tijd en energie en vind het niet prettig wanneer mensen me claimen of te veel eisen aan me stellen. Ik observeer liever dan dat ik me ergens in meng. Ik heb een scherp opmerkingsvermogen en een apart gevoel voor humor. Ik houd emotioneel afstand en maak daardoor vaak een afstandelijke indruk. Bij emotionele gebeurtenissen kan het gebeuren dat ik pas dagen later – wanneer ik alleen ben - mijn emoties da ervaren. Ik hecht veel belang aan mijn gedachte leven. Ik kan me goed concentreren, makkelijk besluiten nemen en logisch en objectief redeneren.
Gedetailleerde beschrijving van een vijf
Ik trek me gemakkelijk terug en kan materieel met weinig toe. Ik heb de neiging te geloven dat ik door kennis en informatie grip op het leven kan krijgen. Door te begrijpen krijg ik overzicht en dat geeft me een gevoel van veiligheid. Want alles weten geeft zekerheid. Ik ben graag alleen. Dan word ik niet afgeleid. Pas als ik iets snap, kan ik handelen. Dat betekent dat ik veel nadenk. Ik observeer graag van een afstandje en heb alles snel in de gaten. Dan trek ik me terug, dat heb ik nodig om te ervaren wat er is gebeurd.
Veel tijd voor mezelf en privacy zijn belangrijk om alle stukjes passend te houden. Als ik overspoeld raak, moet ik de indrukken plaatsen binnen mijn referentiekader, anders kan ik niet adequaat handelen. Natuurlijk wil ik constant mijn kader vergroten. Alles wat ik meemaak moet in het kader passen. Eerst denken, dan doen. Ik leef vaak in mijn hoofd. Ik sla alles op en tracht gegevens te ordenen. Voor mij moeten alle stukjes in elkaar passen. Ik zoek steeds naar de sleutel om te kunnen begrijpen.
Ik identificeer me te veel met wat ik weet. Aan weren ontleen ik dan de betekenis van mijn leven. Het irriteert me wanneer mensen mijn observaties of inzichten in twijfel trekken. Ik denk dan: als je kon zien wat ik zie, dan zou je mij gelijk geven. Ik kan arrogant overkomen. Vaker nog word ik in zo’n situatie stil en trek me terug.
In een gesprek kan ik heel aandachtig luisteren en lang wachten voordat ik eraan deelneem. Dan mis ik het juiste moment en blijf met mijn gedachten achter het gesprek aanlopen. Het is wel eens moeilijk voor anderen met mij het gesprek op gang te houden, omdat ik een hekel heb aan praten over koetjes en kalfjes. Als het gesprek me niet interesseert, merk ik soms helemaal niet meer bij het gesprek aanwezig te zijn.
Ik voel me soms machteloos en onbelangrijk. Hiermee doe ik mezelf en anderen tekort. Het gevoel alleen te staan en toeschouwer te zijn, dateert al van veel vroeger. Ik reageer afstandelijk en lijk het alleen wel af te kunnen. Ik ben bang dat anderen mij overrompelen, bij me binnendringen, me forceren. Maar ik verlang zeer naar warmte en liefde.
Ook mijn lichaam en emoties behandel ik afstandelijk. Ik loop het gevaar mijn lichaam niet echt te ervaren. Meestal probeer ik mijn gevoelens niet te tonen. Dat maakt mij te kwetsbaar. Ik zou de controle erover kunnen verliezen. Andere zouden me voor onnozel kunnen aanzien. Toch heb ik wel een sterke emoties die dikwijls pas later loskomen. Als ik thuis ben en alleen. Omdat ik me vaak terug trek of het leven in vakken verdeel, ervaar ik vaak een leegte.
Het is voor mij moeilijk om anderen iets te vragen en om kenbaar te maken dat ik iets nodig heb. Ik probeer alles maar zelf en alleen te doen.
In mijn levensvisie ga ik er van uit dat ik de meester ben over mijn privé-wereld die is opgebouwd op specialistische kennis. De belangrijkste waarden waar ik voor sta zijn autonomie en vrijheid. Mijn overtuiging is dat een visie een organisatie richting en doel geeft.
In mijn gedachten spelen steeds de vragen: hoe zit het in elkaar, wat zijn de feiten? Wat willen anderen van me? Al mijn aandacht is gericht op waarnemen, denken en gevoelens reduceren.
Mijn zelfbeeld is dat ik het begrijp en het door heb. Mijn primaire drijfveer is dat ik de wereld om mij heen wil begrijpen. Mijn secundaire drijfveren leiden er toe dat ik steeds zal trachten:
- alles met zekerheid te weten en leegheid of onwetendheid te vermijden
- alles te begrijpen en te observeren
- intellectuele zekerheid te hebben en alles te interpreteren volgens of naar een samenhangend/samenbindend idee
- datgene te verwerpen dat niet overeenstemt met mij ideeën
- me te isoleren van al datgene dat me lijkt te bedreigen
Mijn angst is leegte, niet bestaan. Voor mij geldt sterk: ik denk, dus ik besta. Vandaar dat ik mijn verlangen om te bestaan zoek in het denken. De kleur die bij mij past is blauw (introvert, rustig, afstandelijk).
Mijn favoriete leiderschapsstijl is de Systeemmaker.
Geen wonder dat ze mij ook wel de waarnemer, denker, onderzoeker of filosoof noemen.
Kernkwaliteiten van een vijf
Positieve eigenschappen van mij zijn: begrijpend, helder, filosofisch, en geestig. Ik ben logisch objectief, bondig, analytisch aandachtig en leergierig. Mijn kernkwaliteiten zijn: scherpzinnigheid, onafhankelijkheid, beschouwend en kalmte.
Minder gezonde kanten van een vijf
De minder positieve eigenschappen van een VIJF zijn dat hij solistisch, kil, koud en gierig met tijd en energie kan worden. Dan heeft hij angst voor gevoelens, wordt abstract, gat zaken uitstellen en vermijdt committent. Hij is allergisch voor irrationeel gedrag en emotionele reacties. Soms is hij sociaal onvaardig en niet betrokken. Hebzucht is nogal eens voelbaar onder zijn scherpzinnigheid en kalmte. Wat hij vermijdt is leegte in zijn hoofd, geen gedachten hebben. Waar hij dwangmatig in kan zijn is afzondering en zich opsluiten in zijn ivoren toren. Zijn verdedigingsmechanisme is isolatie. Hij trekt zich terug in zijn eigen gedachtewereld om de werkelijkheid voor zichzelf te ordenen en maakt zich los van zijn emoties. Dit voorkomt dat een VIJF zich bewust wordt van zijn angst niet genoeg te weten.
Wanneer de Observeerder onder druk staat heeft hij de neiging de minder positieve eigenschappen dan de Optimist te gaan vertonen. Hij kan dan de realiteit loslaten en verzeild raken in dagdromerij en doelloos handelen. Op dat niveau is hij het overzicht kwijt, wat kan resulteren in nerveuze acties, oppervlakkigheid, onbetrouwbaarheid, onrealistisch en onverantwoordelijk gedrag. Het tegengif dat hem het meest zal helpen om ingesleten patronen te doorbreken is objectiviteit en niet gehecht zijn.
Vleugels van een vijf
Een Observeerder met een ontwikkelde VIER - vleugel is creatiever, gevoeliger, mens- gerichter en heeft een groter inlevingsvermogen. Een Observeerder met een sterke zesvleugel is loyaler, voorzichtiger en sceptischer.
Een vijf op zijn best
Wat een Observeerder een gevoel van vervulling geeft is als hij inzicht heeft en op basis daarvan een eigen gefundeerd oordeel. Daardoor kan hij de dingen doorzien en begrijpen. In ontspanning heeft de Observeerder toegang tot de positieve eigenschappen van de Leider.
Draadkracht en zelfvertrouwen kenmerken de VIJF die naar de ACHT gaat, hij manifesteert zich in de buitenwereld, brengt kennis in de praktijk en gaat op de dingen af. Hij heeft overtuigingskracht en is beïnvloedend. Hij ervaart gevoelens van persoonlijke kracht, is assertiever en meer op zijn gemak bij mensen.
In zijn werk kan hij dingen veranderen en situaties beïnvloeden. Hij staat in contact met zijn innerlijke autoriteit en gaat voor de dingen waar hij in gelooft. Hij kan tegen zichzelf zeggen: ik ben krachtig, ik kan doen. Hij heeft de power tegen de stroom in te gaan en kan zeggen wat hij wel en niet wil. Hij leert te luisteren naar de taal van zijn lichaam, zijn intuïtie, zijn hart en zijn gevoelens. Ook kan hij zelf grenzen stellen in plaats van zich terug te trekken.
Op zijn best staat hij in contact met zijn persoonlijke kracht en nodigt teamleden uit om ideeën over projecten met elkaar uit te wisselen. Hij kan met zijn overzicht gemakkelijk lange – termijnprojecten plannen. Het uiteen rafelen en analyseren van complexe zaken in eenvoudige elementen stelt hem in staat oplossingen voor problemen helder te krijgen. Verantwoordelijkheid wordt gedelegeerd naar teamleden om hen in staat te stellen hun taken op hun eigen manier te doen. Hij durft het te riskeren zijn ideeën in acties om te zetten en zijn visie te delen met anderen zodat hij kan profiteren van de inzichten van anderen.
Een gezonde VIJF die zich ontwikkeld heeft, heeft geleerd mee te doen en emotioneel betrokken te zijn bij mensen.